یادداشت | خط حمله یا دفاع؟

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، یکی از مسائلی که مبلغ باید در امر تبلیغ خود به آن توجه ویژه داشته باشد، شگرد‌های تربیتی در اثرگذاری است. زیرا اثرگذاری تبلیغ نباید در ارشاد خلاصه شود و مخاطبان یک مبلغ، علاوه بر آگاه شدن نسبت به مسائل دینی، نیاز به ملکه شدن تقیدات دینی در خود را نیز دارند که پایه­‌گذاری این امر هم بر دوش مبلغ است.

از طرفی مبلغ باید به گونه­‌ای در اثرگذاری عمل کند که مخاطبین او به جای اینکه مبانی دینی را امری عارض شده بر خود انگارند، آن را برخاسته از درون و فطرت خود دانسته، شأن عبودیت را در وجودشان بیابند. چرا که امیر المؤمنین(ع) فرمود: «آگاه کسی است که قدر خود را بداند و برای جاهل بودن کسی، همین کافی است که خودش را نفهمد». [۱]و خود را باور نداشته باشد. پس این آگاهی از خود لازم است تا انسان با اعتماد به نفس جهت تکامل سعی و تلاش کند و از این خودباوری، به خداشناسی برسد. [۲]

بااین توصیف وظیفة مبلغین که مأمور دعوت امت به خداشناسی هستند، احیای روحیه خودباوری در مخاطبین است؛ چه از حیث فردی، چه از حیث اجتماعی و ... امام خامنه‎­ای در این باره فرمود: «به طور طبیعی در تبلیغ اسلامی فرصت‌ها و تهدید‌ها برای مردم بیان می­‌شود؛ دشمن‌ها و دوست‌ها برای مردم معیّن می­‌شوند؛ شناسانده می­‌شوند؛ اعتماد به نفس به مردم داده می­‌شود. این‌ها در تبلیغ وجود دارد». [۳]

وقتی گفته می­‌شود احیای روحیه خودباوری از جمله وظایف مبلغینی است که افراد را به سوی خدا می­‌خوانند، نقطه مقابل این امر هم به ذهن خطور می­‌کند و آن اینکه اگر خودباوری وسیله‌­ای برای خودشناسی و ترقی و تکامل است، پس آنچه شیاطین برای آن می­‌کوشند، عکس چنین چیزی است و شیاطین در صدد آن هستند که انسان‌ها را از خودباوری دور کنند تا نتوانند به خودشناسی برسند! از این رو می‌­طلبد مبلغ این مهارت را بیابد که تدابیر شیطانی را رصد کرده، مخاطبان خود را نسبت بدان آگاه نماید.

این در حالی است که آنچه امروزه به عنوان دغدغه عرصه تبلیغ مد نظر قرار گرفته، کاربرد تکنولوژی بالأخص فضای مجازی توسط شیاطین است که از قابلیت‌های روانی آن برای عوام‌فریبی و اختلال در قوة خودباوری افراد استفاده می­‌کنند. در واقع فضای مجازی میدان جنگ نرم است. چرا که طبق فرموده امام خامنه‌­ای، دشمن برای استفاده از این فضا جهت تحمیل جنگ نرم بر ما، ملیارد‌ها دلار هزینه کرده است. [۴] لذا مبلغین فعال در فضای مجازی مانند طلاب رزمنده‌­ای هستند که وظیفة تبلیغ در جبهه‌­ها را داشته و از این رو وظیفه‌­ای فراتر از تبلیغ در شرایط عادی را دارند!

از جمله فتنه‌­هایی که شیاطین با استفاده از قابلیت‌های روانی فضای مجازی در دستور کار خود قرار داده­‌اند، سیاه­‌نمایی است و شگرد‌هایی که در سیاه­‌نمایی به کار گرفته شده، دقیقاً نقطه مقابل همان خودباوری و اعتماد به نفس است [۵]که تکنیک‌های دنبال کننده آن، هم در بعد فردی و هم در بعد اجتماعی طراحی شده است.

این مهم می­‌طلبد که مبلغین عرصه جنگ نرم و مشغول در فضای مجازی، هوشیاری و بصیرت لازم را نسبت به این موضوع داشته باشند و در این فضا به گونه‌­ای عمل کنند که بتوانند این فتنه شوم و خطرناک دشمن را نقش بر آب کنند. چرا که در حال حاضر دشمنان امروزی ما که همان شیاطین از جنس انس هستند، [۶] با تمسک به انحاء حیله‌­ها، فضای مجازی را تبدیل به فضایی لبریز از یأس و افسردگی کرده‌­اند تا بدین وسیله ما را از قابلیت تکامل غافل کرده و از رسیدن به قله‌­های ترقی نا­امید سازند. قواعد این فتنه که در قالب سیاه­نمایی در حال اجرا است، هم از حیث روانی در دستور کار دشمن قرار گرفته؛ هم از حیث سیاسی و هم اجتماعی و ... .

آنچه به‌عنوان قواعد تبلیغ در مشت مبلغ است که در چنین فضایی باید بدان تمسک کند، تنظیم خوف و رجا در مخاطبین است. چرا که بنا به آموزه روایات، خوف و رجای هر کس باید در او یکسان باشد. [۷] حال در شرایطی که دشمن در فضای مجازی با سیاه‌­نمایی «خوف» را برجسته کرده و آن را بر «رجاء» غلبه داده است، مبلغ این عرصه باید بکوشد تا روزنه­‌های امید و رجا را به صورت کارشناسانه و موشکافانه و با هوشیاری و دقت به ظرایف امر به گونه­‌ای احیا نماید که طرف رجا را برجسته کرده، برجستگی روانی خوف از سوی دشمن در ابعادی که ذکر شد را خنثی نماید و این همان سیره­‌ای است که امام خامنه‌­ای در مدیریت فضای امروزی جامعه، مکرراً گرا می‌­دهند. [۸]

از جمله اغراض دشمن که بابت آن به سیاه­‌نمایی می­‌پردازد، اشاعه فحشا و توجیه آن است؛ به این صورت که با ساختن شناسه ایرانی، در لباس خودی عمل کرده، اشاعه فحشا را در پوسته نهی از منکر توجیه می‌­کند. این در حالی است که دشمن می­‌خواهد به این صورت ملت ما را تحقیر و در کسب کمالات زمین‎گیر نماید. به این نکته روانشناسانه دقت کنید که اگر به کسی بگوییم «تو آدم بدی هستی که این کار را انجام دادی»، اثرش به مراتب با این جمله که بگوییم «این کار بدی که کردی، در شأن تو نبود» متفاوت است! دشمن وقتی می­‎خواهد اشاعه فحشا کند و مردم را از خوب بودن خودشان ناامید کرده، بدی‌ها را در ذات مردم ما جلوه دهد، شیوه عبارت اول را اختیار کرده و قواعد مبتنی بر آن را در مباحث مختلف در قالب‌های ملی، سیاسی، اخلاقی، اجتماعی و ... به کار می‎­گیرد و نام آن را نهی از منکر می‌­گذارد!

 نمونه­‌ای که ذکر شد فقط یکی از مصادیق فرمولی است که دشمن روی آن دست گذاشته و در کل دشمن با تمسک به انواع حیل سیاه‌­نمایانه، تلاش می­‌کند جامعه ما را جامعه­‌ای سیاه و ورشکسته وانمود کند و مجال ترقی را از مردم ما بگیرد و  حتی اینکه می­‌بینید در فضای مجازی بسیاری از شبهات پس از پاسخ گرفتن دومرتبه تکرار می‌­شود، یکی از دلائلش همین وقت‌کشی و گرفتن فرصت‌های ترقی است! این فقط گوشه­‌ای از غرض دشمن در فتنه پیچیده او است.

در کل فضای مجازی خاکریز جنگ با دشمن است و همان‌طور که اشاره شد، عمده‌­ترین تاکتیک دشمن در فضای مجازی، سیاه‌­نمایی است. به این صورت که نیرو‌های دشمن برای خود شناسه‌­های ایرانی می‌­سازند و به نیابت از ما، جامعه ما را در تئوری‌های خود به چالش می‌­کشانند. همان‌طور که در فتنه‌های ۷۸ و ۸۸ نیز از همین روش استفاده کرد و این همان فتنه معاویه است که سربازانش را وادار به پوشیدن لباس سربازان امام حسن (ع) می‌­کرد تا به نام حضرت، زندگی مردم را غارت کرده، مردم را نسبت به امام حسن (ع) بدبین نماید. این در حالی است که شیوه بیان در جنگ رجزخوانی است و سیاه‌­نمایی دشمن رجزخوانی بر علیه ما است؛

لذا ما باید در رجزخوانی، در نقطه مقابل دشمن قرار بگیریم و بر آنچه آن‌ها به بهانه نقد فضای داخلی ما مطرح می­‌کنند تا ملت ما را تحقیر کنند، صحه نگذاریم. زیرا در این صورت القای شکست از جانب دشمن را در برابر رجزخوانی او اعتراف کرده‌­ایم!

آنچه عرض شد و توضیح داده شد را می­‌توان در قالب دستورالعمل­‌های زیر جمع­‌بندی کرد:

فضای مجازی منطقه جنگی است و نه بستر مطبوعاتی؛ لذا می‌­بایست مراقب باشیم قالب مطالبی که در فضای مجازی می­‌گذاریم، نقادی پیرامون مشکلات داخلی نباشد تا در آمار سیاه­‌نمایی دشمن قرار نگیرد تا مبادا در این فضایی که متصل به همه شبکه­‌های جهانی است، دشمن را در ایران‌هراسی یاری کرده باشیم!

دشمن می­‌خواهد باور «ما می‌­توانیم» را مجدداً از ما بگیرد. پس از آنجا که ملاک تربیت القای اعتماد به نفس در افراد است، در خطاب به خودی‌ها و امور داخلی سیره تشویق را در امر اصلاح به کار بگیریم؛ یعنی درست نقطه مقابل فعالیت دشمن.

لازمه اصلاح جامعه، ایجاد روحیه و انگیزه است و دغدغه ما، باید دادن انرژی مثبت به مردم ایران باشد؛ چرا که دشمن در تلاش است خوف را بر رجا غلبه دهد و مردم را به منفی­‌بافی عادت بدهد. از این‌رو نقش ما باید بالا بردن امید جهت همخوانی خوف و رجا باشد.

فضای مجازی فضایی استراتژیک است و می­‌بایست در آن به گونه­‌ای سخن گفت و یا قلم زد که منفعت دشمن مهیا نشود. به این منظور می­‌توان در نحوه ارائه اخبار و اطلاع­‌رسانی‌های خود روش‌هایی اختیار کنیم تا مقصود خود را به صورت تلویحی به مخاطب برسانیم؛ بدون اینکه امتیازی به دشمن داده باشیم. در این باره می­‌توان از نحوه سخن گفتن امام خامنه­‌ای در مقابل دوربین، الگو گرفت.

اما نکاتی پیرامون انگیزه­‌های دشمن از سیاه­نمایی: 

یکی از اهداف دشمن در پیاده کردن مقاصد شوم خود، قرار دادن ایران در اقدام انجام شده است. به یک مثال توجه نمایید. کسی که وسواس در طهارت داشته باشد و از روی وسواس چیزی را نجس پندارد، چون در زعم خود آن را طاهر نمی‌­داند، در عمل نیز به عنوان یک شیء نجس با آنجا رفتار کرده، آن شیء واقعاً نجس می‌گردد! دشمن در سیاه­‌نمایی خود دقیقاً به همین قاعده روانشناسانه متمسک شده و بنا دارد به روش تبلیغاتی انواع عوامل حقارت را به ملت ایران تلقین کند تا عملکرد مردم نیز با این باور‌های منفی ناشی از تبلیغات تنظیم شده، در عمل همان شود که او تبلیغ م‌ی­کند. این یکی از انگیزه‌­های دشمن در تاکتیک سیاه‌نمایی است که برای رسیدن بدان، از روش پوشیدن لباس خودی و ساختن شناسه به اسم ایرانی استفاده می­‎کند.

انگیزه دیگر دشمن از سیاه­‎نمایی این است که جریان مخالف نظام و دین را غالب بر جریان موافق جلوه دهد و از اینرو در تبلیغات روانی خود سعی بر اجرای شگرد‌های آماری داشته، در این زمینه سرمایه گذاری­‎های کلان کرده است. شگرد‌های آماری به این صورت است که هر نیروی دشمن با چندین شناسه و یا ربات در صحنه حاضر می‌­شود و هریک خود را فردی غیر از دیگر شناسه­‎های همراهش معرفی کرده، با هر نام کاربری خود، نسبت به دیگر شناسه­‌ها موضع‌گیری می­‌کند. اگر یک شناسه را موافق نظام و دین طراحی کرده باشد با شناسه‌­های دیگر خود آن را تکذیب و یا تکفیر می‌­کند و اگر با آن شناسه‌­اش بر خلاف نظام و دین سخن گوید، با بقیه شناسه‌­ها آن را مورد تأیید قرار می‌­دهد تا به این صورت آمار مخالفین نظام و دین را زیاد جلوه دهد! با این توصیف طبیعی است آمار شناسه­‌هایی که به منظور سیاه‌­نمایی توسط نیرو‌های دشمن ساخته می‌­شود، بر آمار شناسه‎­های خودی به طور چشم‌گیر غلبه کند که البته در بسیاری موارد، این کار را با تکثیر ربات‌های هوش مصنوعی مخصوص مکالمه انجام می‌­دهد.

با توجه به دو مورد یاد شده، جا دارد سیاست‌های خود را در جنگ نرم به گونه­‌ای بچینیم که سه هدف را توأمان دنبال نماییم:

۱- پاتک زدن به این فتنه و خنثی کردن سیاه‌­نمایی در خط دفاع

۲- برگرداندن فتنه به سمت خود دشمن در خط حمله با این توضیح که فضای مجازی در دسترس ایرانیان، قالب و ساختاری تخریبی دارد و اصلاً به این منظور طراحی شده است؛ لذا می‌­طلبد که ما نیز با استفاده از قابلیت‌های تخریبی این فضا در صدد اقدامات تخریبی بر علیه دشمن باشیم. از این رو است که امام خامنه­‌ای فرمود: «فضای مجازی می­‌تواند ابزاری باشد برای زدن در دهان دشمنان». [۹]

از سوی دیگر انعکاس پیام ایشان به جوانان اروپایی و آمریکایی [۱۰] توسط حاملان این نامه، در ماهیت هجومی خود، پیامی هم به جوانان ایرانی دارد و آن استفاده از فضای مجازی در ارتباط با جوانان آمریکایی و اروپایی است. این پیام گویای آن است که فضای مجازی خط حمله است و نه خط دفاع و باید این فرصتی که دشمن برای ضربه زدن به ما ایجاد کرده را بر علیه خودش مصادره به مطلوب کرد و برای این منظور باید با توجه به شرایط موجود تدبیر کرده و چاره اندیشید.

۳- بیمه کردن خودی‌ها از فتنه سیاه­‌نمایی و حفظ باور‌های آن‌ها که در این زمینه جا دارد در شناخت خودی از غیر خودی و تکنیک‌های شناخت افراد، فوت کوزه‌­گری را در نظر داشته باشیم تا:

توسط دشمن بازی نخوریم و سر کار نرویم و وقت و انرژی خود را برای جذب نیرو‌های دشمن هدر ندهیم.
آمار و اطلاعات به دشمن ندهیم. بازیچه اهداف او که در ظاهری مقدس پیش می­‌برد نشویم تا به او کمک نکرده باشیم.

تلاش سه مرحله ای مبلغان فضای مجازی

قبل از هر چیزی خود نسبت به این تاکتیک دشمن حساس بوده و در مطالبی که در فضای مجازی منتشر می‌کنند، هرگز مطلبی از نوع نقادی نسبت به فضای داخلی در این فضا درج نکنند تا مبادا به این صورت به سیاه‌نمایی دشمن دامن بزنند! بلکه با رعایت این مهم، آنچه به عنوان نکات تربیتی محفوف در قواعد تبلیغی توضیح داده شد را در این فضا جامه عمل بپوشانند. چرا که مقصود مبلغ تربیت افراد است؛ حال آنکه نقد کردن شیوه­ای مدیریتی است و نه تربیتی!

در آگاهی‌­سازی نسبت به این موضوع بکوشند و در امتناع از نقادی به افسران جنگ نرم الگو داده، آن‌ها را از ماهیت فتنه مذکور هوشیار کنند. مبلغین باید این بصیرت را در افسران جنگ نرم بدمند تا جبهه خودی به صورت یکپارچه با فتنه یاد شده مبارزه کند.

آنچه در این زمینه مطلوب است، جا انداختن و فرهنگ کردن مبثت‌نگری در فضای مجازی است. جا دارد مبلغین و افسران جنگ نرم دست در دست یکدیگر و متحد و با کمک هم، جوی را در فضای مجازی ایجاد کنند تا بر فتنه سیاه‌­نمایی غلبه کرده، فرصت اثرگذاری دشمن را از او بگیرند و با ایجاد فضایی پاک و اشباع شده از نگاه مثبت و امیدوارانه به زندگی، بستری مطلوب جهت خودباوری و تکامل فراهم آورند.

اگرچه دشمن با استفاده از ربات و امثال این امکانات سعی بر غلبه آماری هم دارد؛ اما صرف نظر از اینکه می‌بایست تدبیری کلان و فرامجازی برای احاطه دشمن در این فضا انجام داد، غلبه آماری دشمن دلیل نمی‌شود که ما در همان حد اقل کاری که انجام می‌­دهیم، شیوه متقابل اختیار نکنیم./918/ی702/س

سعید حمیدی­‌زاده

منابع

[۱].  نهج البلاغه، خطبه ۱۰۳

[۲]. پیامبر (ص): «من عرف نفسه فقد عرف ربه». عوالی الآلی، ج ۴، ص ۱۰۲

[۳]. امام خامنه­‌ای، ۶/۱۰/۹۶

[۴]. امام خامنه­‌ای، ۶/۱۱/۸۸ - ۲۰/۲/۹۶ و.

[۵]. امام خامنه‌­ای، ۶/۱۰/۹۶

[۶]. طبق آیه ۱۱۲ سوره انعام، شیطان فقط از جنس جن نیست و شیاطین از میان انسان‌ها نیز هستند.

[۷]. الکافی، ج ۲، ص ۶۷

[۸]. ۴/۹/۸۸ - ۲۶/۲/۹۴ و.

[۹].  ۱۹/۱۰/۹۷

[۱۰].  ۱/۱۱/۹۳  و  ۸/۹/۹۴